Günümüz rekabetçi pazarında, işletmelerin ve bireylerin ayırt edici tasarımları, markalaşma ve müşteri sadakati oluşturma açısından hayati önem taşımaktadır. Bir ürünün şekli, deseni, rengi veya ambalajı gibi estetik özellikleri, tüketicinin satın alma kararını etkileyen en önemli unsurlardandır. Peki, bu özgün tasarımlarınızı korumak için her zaman tasarım tescili yapmak zorunda mısınız? Ya da daha önemlisi, bir tasarım tescil belgesi olmadan da tasarımlarınızı taklitten korumanın bir yolu var mı? Bu soruların cevabı, genellikle evet. Türk hukuk sistemi ve uluslararası anlaşmalar, belirli koşullar altında tescilsiz tasarımlara da koruma sağlamaktadır.
Tescilsiz Tasarımların Korunmasına Dair Bilgiler
Türkiye’de tasarımlar, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) kapsamında korunmaktadır. Bu kanun, hem tescilli hem de tescilsiz tasarımlara ilişkin hükümler içerir. Tescil, bir tasarımın korunması için en güçlü ve kesin yoldur; ancak tescil edilmeyen tasarımlar da belirli şartlar altında korunabilir.
SMK ve Haksız Rekabet Nedir?
SMK’nın 58. maddesi, kamuya sunulmuş tasarımlar için “tescilsiz tasarım” koruması öngörmektedir. Buna göre, bir tasarımın kamuya sunulduğu tarihten itibaren üç yıl boyunca tescilsiz olarak korunması mümkündür. Bu koruma, tasarımın kopyalanması veya taklit edilmesi gibi durumlarda devreye girer. Ancak, bu korumanın kapsamı ve ispat yükü, tasarım tescili ile sağlanan korumaya göre daha sınırlıdır. Tescilsiz korumada, tasarımın özgünlüğü ve kamuya sunulduğu tarih gibi unsurların ispatı, hak sahibi tarafından yapılmak zorundadır.
Bir diğer önemli koruma mekanizması ise Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan haksız rekabet hükümleridir. Bir tasarımın tescilli olmaması durumunda bile, eğer bu tasarımın taklit edilmesi piyasada karışıklığa yol açıyor, haksız menfaat sağlıyor veya dürüstlük kuralına aykırı bir davranış teşkil ediyorsa, haksız rekabet hükümleri uyarınca dava açılabilir. Bu durumda, taklit eden tarafın kötü niyeti ve piyasada meydana gelen karışıklık gibi unsurların ispatı önemlidir. Örneğin, bir ürünün ambalajının birebir kopyalanması ve tüketicide yanılgıya yol açması, haksız rekabet kapsamında değerlendirilebilir.
Telif Hakkı Koruması: Sanatsal Niteliği Olan Tasarımlar
Bazı tasarımlar, aynı zamanda 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında telif hakkı koruması altına da girebilir. Eğer bir tasarım, sahibinin hususiyetini taşıyor ve ilim ve edebiyat eseri, güzel sanat eseri, musiki eseri veya sinema eseri niteliğinde ise, FSEK kapsamında tescile gerek olmaksızın doğumuyla birlikte korunur. Ancak bu koruma, tasarımın sanatsal niteliğine odaklanır ve endüstriyel tasarımlar için genellikle yeterli bir koruma sağlamaz. Genellikle, bir ürünün estetik ve fonksiyonel özelliklerini bir arada barındıran tasarımlar için tasarım tescil sorgulama ve tescil yoluna gitmek daha kapsamlı bir koruma sunar.
Neden Tasarım Tescili Daha Güçlü Bir Koruma Sağlar?
Tescilsiz koruma seçenekleri mevcut olsa da, tasarım tescil belgesi edinmek, tasarımlarınızı korumanın en güçlü ve kesin yoludur. Bunun birkaç önemli nedeni vardır:
İspat Kolaylığı: Tescil, tasarımın size ait olduğunu ve belirli bir tarihte yaratıldığını resmi olarak kanıtlar. Bu, olası bir ihlal durumunda ispat yükünü hafifletir ve hukuki süreçleri hızlandırır.
Kapsamlı Koruma: Tescilli bir tasarım, birebir kopyalamanın yanı sıra, benzerlik gösteren ve tüketicide karışıklık yaratabilecek taklitlere karşı da koruma sağlar. Bir tasarım tescil sorgulama yaparak, benzer tasarımların daha önce tescil edilip edilmediğini kontrol edebilirsiniz.
Caydırıcılık Etkisi: Tescil edilmiş bir tasarıma sahip olmak, potansiyel taklitçiler için güçlü bir caydırıcılık unsuru oluşturur.
Lisanslama ve Devir İmkanı: Tescilli tasarımlar, lisanslanabilir veya başkalarına devredilebilir ticari değerler haline gelir. Bu da tasarımlarınızdan ek gelir elde etme veya iş ortaklıkları kurma imkanı sunar.
Tescilsiz tasarımların belirli koşullar altında korunması mümkün olsa da, bu koruma genellikle ispat yükünün ağırlığı ve kapsamının sınırlılığı nedeniyle yeterli olmayabilir. Tasarımınızın değerini ve geleceğini güvence altına almak istiyorsanız, Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvurarak tasarım tescili yaptırmak, kesinlikle en akılcı yaklaşımdır. Tasarımınızın özgünlüğünden emin olmak ve potansiyel riskleri minimize etmek için bir tasarım tescil sorgulama işlemi yapmanız da faydalı olacaktır.
Tasarımlarınız, yaratıcılığınızın bir yansımasıdır; onları en iyi şekilde korumak, bu emeğinize duyduğunuz saygının bir göstergesidir. Hemen profesyonel destek almak veya tescil ve danışmanlık hizmetlerimizi incelemek için Prestij Marka ‘yı ziyaret edin. Hemen WhatsApp kanalımız aracılığıyla bize ulaşabilirsiniz.
